Dbanie o higienę jamy ustnej u dzieci to inwestycja w ich zdrowie na całe życie. Właściwe nawyki wykształcone od najmłodszych lat pomagają zapobiegać próchnicy i innym problemom stomatologicznym. Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej (PTSD) we współpracy z firmą Colgate i Sojuszem dla Przyszłości Wolnej od Próchnicy (ACFF) opracowało szczegółowe zalecenia dotyczące higieny jamy ustnej dla dzieci i młodzieży w różnych grupach wiekowych. Niniejszy artykuł przybliża te kluczowe wskazówki.

Dlaczego Higiena Jamy Ustnej u Dzieci jest Tak Ważna?

Wiele osób uważa, że próchnica zębów mlecznych nie jest dużym problemem, ponieważ zęby te i tak wypadną. To błędne myślenie! Zainfekowane próchnicą zęby mleczne mogą przenosić bakterie na świeżo wyrzynające się zęby stałe, które w początkowym okresie są szczególnie podatne na demineralizację. Właściwa pielęgnacja zębów mlecznych, które towarzyszą zębom stałym w jamie ustnej przez kilka lat (okres uzębienia mieszanego trwa od 5-6. do 11-12. roku życia), jest zatem niezbędna dla zdrowia przyszłego stałego uzębienia.

Zalecenia dla Rodziców i Opiekunów – Krok po Kroku

Pielęgnację jamy ustnej należy rozpocząć już w pierwszych miesiącach życia dziecka, zanim pojawią się pierwsze zęby.

• Okres niemowlęcy (od 0 do 6. miesiąca życia): Codziennie wieczorem, przed snem, należy oczyszczać błonę śluzową i wały dziąsłowe. Można to robić przy użyciu kawałka gazy, bawełnianej chusteczki, gumowej lub silikonowej szczoteczki, lub specjalnego naparstka z mikrofibry nawiniętego lub założonego na palec wskazujący i zwilżonego przegotowaną wodą lub słabym naparem rumianku. Celem jest utrzymanie czystości i przyzwyczajenie dziecka do manipulacji w jamie ustnej.
• Od wyrznięcia pierwszego zęba mlecznego do 5. roku życia: Należy rozpocząć szczotkowanie zębów dwa razy dziennie pastą z fluorem. Szczególnie ważne jest mycie zębów przed snem. Ilość pasty i jej stężenie powinny być dostosowane do wieku i ryzyka próchnicy (patrz Tabela 2 w ulotce źródłowej). Generalnie zaleca się pastę ze stężeniem 1000 ppm F; śladową ilość pasty dla dzieci w wieku 6-36 miesięcy, a ilość ziarnka groszku dla dzieci w wieku 3-6 lat. Dziecko powinno uczyć się wypluwać pastę, ale nie ma potrzeby uczyć płukania jamy ustnej wodą po myciu. Do tego wieku za higienę odpowiadają rodzice, jednocześnie ucząc dziecko samodzielności. Szczoteczka powinna być z tworzywa sztucznego, mieć małą, zaokrągloną główkę i szeroki trzonek. Może być manualna lub elektryczna. Zalecaną techniką szczotkowania jest metoda Fonesa (kółeczkowa) dla powierzchni policzkowych i wargowych, oraz ruchy szorowania dla powierzchni żujących.
• Od 6. roku życia: Dziecko powinno opanować technikę szczotkowania, ale rodzice powinni nadal nadzorować i pomagać w dokładnym czyszczeniu, zwłaszcza zębów trzonowych, nawet do 10. roku życia. Zalecaną techniką jest metoda obrotowo-wymiatająca (roll), która skuteczniej usuwa płytkę nazębną i resztki jedzenia. Powierzchnie żujące nadal czyścimy ruchami szorowania. Szczególną uwagę należy zwrócić na czyszczenie wyrzynających się „szóstek”.
• Od 8-10. roku życia (lub wcześniej z pomocą rodziców): Wprowadzenie nici dentystycznych, taśm lub szczoteczek międzyzębowych do czyszczenia przestrzeni, do których nie dociera szczoteczka. Nici dentystyczne mogą być woskowane, niewoskowane, o różnej grubości, a dla osób z aparatami ortodontycznymi zaleca się nici ze sztywnym końcem. Szczoteczki międzyzębowe (wyciorki) są przydatne przy większych przestrzeniach międzyzębowych lub aparatach ortodontycznych.
• Czyszczenie języka (od 6-8. roku życia): Na języku gromadzą się bakterie, które mogą być źródłem nieświeżego oddechu. Do jego oczyszczania służą specjalne szczotki lub skrobaczki, którymi delikatnie przesuwamy od tyłu do przodu języka.
• Irygatory stomatologiczne (od 4-5. roku życia): Polecane w szczególnych przypadkach, np. u dzieci niepełnosprawnych lub z problemami dziąseł. Oczyszczają zęby i przestrzenie międzyzębowe strumieniem wody.
• Płukanki (od 6. roku życia): Mogą być uzupełnieniem higieny, zwłaszcza te zawierające fluorki lub środki antyseptyczne, ale przeznaczone są dla starszych dzieci.

Rola Profesjonalistów w Profilaktyce

Pierwsza wizyta dziecka u stomatologa powinna odbyć się 6 miesięcy po wyrznięciu pierwszego zęba mlecznego, nie później niż w 12. miesiącu życia. Celem jest ocena ryzyka próchnicy i ustalenie planu profilaktyczno-leczniczego. Dlatego ginekolodzy i pediatrzy powinni informować rodziców o konieczności takiej wizyty, traktując ją jako rutynowy element opieki nad dzieckiem. Stomatolog dziecięcy wskaże rodzicom właściwe metody postępowania i częstotliwość wizyt, aby skutecznie zapobiegać próchnicy.

Pamiętajmy, że regularna i prawidłowa higiena jamy ustnej, dostosowana do wieku dziecka, w połączeniu z regularnymi wizytami u stomatologa, to najlepsza droga do zapewnienia dzieciom zdrowych zębów i pięknego uśmiechu na długie lata.

Pobierz ulotkę: Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dla dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych

Zdrowie jest wartością najwyższą, a regularne badania profilaktyczne to klucz do wczesnego wykrywania wielu chorób i zwiększenia szans na ich skuteczne wyleczenie. Ministerstwo Zdrowia przygotowało szereg bezpłatnych programów profilaktycznych dostępnych dla Polaków, które pomagają zadbać o siebie i swoich bliskich. Poniżej przedstawiamy przegląd dostępnych inicjatyw.  

Programy Profilaktyczne dla Kobiet

• Program Profilaktyki Raka Piersi (Mammografia): Skierowany jest do kobiet w wieku 50-69 lat, które w ciągu ostatniego roku nie korzystały z programu i nie chorowały na raka piersi. Badanie wykonywane jest bez skierowania.  
• Program Profilaktyki Raka Szyjki Macicy (Cytologia): Dla kobiet w wieku 25-59 lat, które w ciągu ostatnich 3 lat nie korzystały z programu. Badanie również nie wymaga skierowania.  
• Program Profilaktyki Badań Prenatalnych: Adresowany do kobiet w ciąży, które spełniają choć jeden z określonych warunków, takich jak wiek powyżej 35 lat, wystąpienie aberracji chromosomowej w poprzedniej ciąży, czy nieprawidłowe wyniki badań wskazujące na ryzyko wady płodu. W tym przypadku potrzebne jest skierowanie od lekarza prowadzącego ciążę oraz wyniki badań.  

Program Badań Przesiewowych Noworodków

Program ten ma na celu wczesne wykrycie chorób wrodzonych u każdego dziecka urodzonego w Polsce. Noworodki są badane w kierunku m.in. wrodzonej niedoczynności tarczycy, fenyloketonurii, mukowiscydozy, rzadkich wad metabolizmu, wrodzonego przerostu nadnerczy, deficytu biotynidaz oraz rdzeniowego zaniku mięśni (SMA).  

Programy Profilaktyczne dla Dorosłych

• Program Profilaktyki Chorób Układu Krążenia: Dla osób w wieku 35-65 lat, u których wcześniej nie rozpoznano choroby układu krążenia i które w ciągu ostatnich 5 lat nie korzystały z programu.  
• Program Badań Przesiewowych Raka Jelita Grubego: Skierowany do osób w wieku 50 do 65 lat, a także osób w wieku 40 do 49 lat, jeśli u najbliższych krewnych rozpoznano nowotwór jelita grubego. Badanie wykonywane jest bez skierowania.  
• Program Profilaktyki Chorób Odtytoniowych, w tym przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POCHP): Obejmuje etap podstawowy dla osób palących powyżej 18 roku życia oraz specjalistyczny dla osób uzależnionych od tytoniu powyżej 16 roku życia. W zakresie diagnostyki POCHP program jest dla osób w wieku 40-65 lat, które spełniają określone kryteria dotyczące braku wcześniejszych badań spirometrycznych w ramach programu lub stwierdzenia przewlekłego zapalenia oskrzeli lub rozedmy.  
• Program Profilaktyka 40 Plus: Dla osób, które ukończyły 40 lat. Program obejmuje pakiety badań diagnostycznych dla kobiet i mężczyzn oraz pakiet wspólny, wykonywane na podstawie e-skierowania.  
• Program Profilaktyki Gruźlicy: Dla osób po ukończeniu 18 lat, które wcześniej nie chorowały na gruźlicę, ale miały bezpośredni kontakt z chorymi lub mają trudne warunki życia wpływające na ryzyko wystąpienia choroby. Program realizowany jest przez pielęgniarki POZ.  

Dodatkowe Zasoby

W trosce o zdrowie Polaków dostępne są również dodatkowe narzędzia, takie jak:

• Aplikacja mojeIKP: Bezpłatna aplikacja mobilna umożliwiająca dostęp do funkcji Internetowego Konta Pacjenta, m.in. odbieranie powiadomień o e-receptach i e-skierowaniach, a także wykup leku w aptece za pomocą kodu QR.  
• Portal diety.nfz.gov.pl: Dla wszystkich zainteresowanych zdrowym odżywianiem, w tym osób z cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym czy otyłością.  

Więcej informacji o programach profilaktycznych można znaleźć na stronie pacjent.gov.pl w zakładce „Profilaktyka” oraz dzwoniąc na Telefoniczną Informację Pacjenta NFZ pod numerem 800 190 590.  

Nie zwlekaj z wykonaniem badań profilaktycznych. Zrób to dla siebie i swoich bliskich! 

Pobierz Ulotkę „Dla zdrowia Polaków”

Program Szczepień Ochronnych (PSO) na rok 2025, opracowany na podstawie komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego, to kluczowy dokument dla wszystkich rodziców w Polsce. Określa on schemat obowiązkowych i zalecanych szczepień dla dzieci i młodzieży, a także dla dorosłych w określonych sytuacjach. Zrozumienie tego harmonogramu jest niezbędne, aby zapewnić najlepszą możliwą ochronę zdrowotną dla swoich bliskich.  

Szczepienia Obowiązkowe i Zalecane

PSO na rok 2025 dzieli szczepienia na dwie główne kategorie: obowiązkowe i zalecane.  

• Szczepienia obowiązkowe: Są finansowane ze środków publicznych i obejmują szczepienia przeciwko takim chorobom jak gruźlica (BCG), wirusowe zapalenie wątroby typu B (HBV), błonica, tężec i krztusiec (DTP), poliomyelitis (IPV), inwazyjne zakażenia Haemophilus influenzae typu b (Hib), pneumokoki (PCV), odra, świnka i różyczka (MMR). Niektóre z tych szczepień są obowiązkowe do ukończenia 19. roku życia lub w określonych grupach ryzyka. Szczepienie noworodków przeciw gruźlicy (BCG) powinno odbyć się w oddziale noworodkowym w ciągu 24 godzin po urodzeniu. Szczepienie Tdap (przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi z obniżoną zawartością antygenów błonicy i krztuśca) jest zalecane w miejsce obowiązkowego szczepienia Td.  
• Szczepienia zalecane: Nie są finansowane ze środków publicznych, ale są rekomendowane ze względu na dodatkową ochronę przed chorobami takimi jak rotawirusy (RV), grypa, meningokoki (MenB, MenACWY, MenC), ludzki wirus brodawczaka (HPV), ospa wietrzna (VZV), wirusowe zapalenie wątroby typu A (HAV) oraz kleszczowe zapalenie mózgu (KZM). Zalecane jest również podanie przeciwciał monoklonalnych przeciw syncytialnemu wirusowi oddechowemu (RSV) u noworodków i niemowląt w sezonie występowania zakażeń RSV. Szczepionka przeciw grypie inaktywowana jest zalecana po ukończeniu 6. miesiąca życia, a żywa (donosowa) po ukończeniu 24. miesiąca życia do ukończenia 18 lat.  

Harmonogram Szczepień w 2025 Roku

Kalendarz szczepień określa optymalne terminy podania poszczególnych dawek szczepionek. Poniżej przedstawiamy ogólny zarys, szczegółowy harmonogram znajduje się w pełnej wersji PSO 2025.

• Pierwsza doba po urodzeniu: Szczepienie przeciw gruźlicy (BCG).  
• 6. tydzień życia: Rozpoczęcie szczepień przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (HBV), błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis i Hib (możliwe szczepionki skojarzone 5w1 lub 6w1), oraz rotawirusom (RV).  
• Kolejne miesiące życia: Kontynuacja schematu szczepień pierwotnych zgodnie z wybranym typem szczepionek.  
• Starsze dzieci i młodzież: Szczepienia przypominające oraz szczepienia przeciw odrze, śwince i różyczce (MMR).  
• Dorośli: Zalecane szczepienia w zależności od indywidualnych potrzeb i sytuacji epidemiologicznej (np. przeciw tężcowi, błonicy, krztuścowi – Tdap, czy wirusowemu zapaleniu wątroby typu B).  

Warto pamiętać, że istnieją warianty szczepień z użyciem szczepionek wysokoskojarzonych (np. DTaP-IPV-Hib czy DTaP-IPV-Hib-WZWB), które pozwalają na zmniejszenie liczby iniekcji. Szczepionka 6w1 (DTaP-IPV-HBV-Hib) chroni przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi (bezkomórkowa), wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, poliomyelitis (inaktywowana) i Haemophilus influenzae typ b. Szczepionka 5w1 (DTaP-IPV-Hib) chroni przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi (bezkomórkowa), poliomyelitis (inaktywowana) i Haemophilus influenzae typ b.  

Znajomość obowiązującego Kalendarza Szczepień 2025 pozwala świadomie podejmować decyzje dotyczące profilaktyki zdrowotnej. W razie wątpliwości zawsze warto skonsultować się z lekarzem, który pomoże dobrać odpowiedni schemat szczepień dla całej rodziny.

Pobierz Kalendarz szczepień 2025